Merhabalar Sayın Hocam;

1-) Üniversitemiz, Çevre ve Sağlık Teknolojilerinde İhtisaslaşma kapsamında önemli çalışmalar yürütüyor. Bölgemiz için de tıbbi mantar üretimine yönelik çalışmalar gerçekleştiriyor. Yürütülen bu çalışmaların nasıl başladığı ve amacı hakkında kısa bir bilgi verir misiniz?

- Üniversitelerimizin Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması" temalı proje çalışması kapsamında, 18 Ekim 2016 tarihinde, 2016-2017 Yükseköğretim Akademik Yılı Açılış Töreninde Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Düzce Üniversitesi Çevre ve Sağlık alanında ihtisas üniversitesi olarak seçildiği açıklanmıştı. Bu gelişmenin hemen akabinde üniversitemiz bünyesinde araştırma merkezleri kurulmaya başladı. Tarımsal atıkların endüstriye geri kazandırmak, katma değeri yüksek ürünler elde etmek ve bölgesel kalkınmayı sağlamak amacıyla üniversitemiz bünyesinde Tarımsal Atıkların Endüstriye Geri Kazanımı Uygulama ve Araştırma (DÜTAGAM) merkezi kuruldu. Tıbbi ve yenilebilir mantar üretimi de merkezimiz çalışma konularından bir tanesi olarak seçildi.

2-) Üniversitemizin Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşması çalışmaları kapsamında, yapığı çalışmalarla bölgemiz üreticilerine de katkı sağlıyor. Tıbbi mantar üretiminin şehrimiz ekonomisine ve üreticilerinin gelirine katkı sağlayacağı faydalardan bahsedebilir misiniz?

Şimdiye kadar yaptığımız çalışmalarla hem tıbbi değeri yüksek olan mantar türlerini yetiştirdik hem de yenilebilir ve aynı zamanda pazar payı yüksek mantar türlerinin bölge halkına üretimini yaygınlaştırdık.  Merkezimize çok sayıda mantar üretimi ve mantarhane kurulumu konusunda danışmanlık desteği başvuruları gelmektedir. Gelen başvuruların daha çok bayanların olduğunun da altını çizmemiz gerekiyor. Gelen başvuruları değerlendirerek gerekli cihaz, donanım, kurulum, üretim teknikleri ve pazar destekleri konularında mentörlük desteği vermekteyiz. Bölge genelinde önemli miktarda tarımsal atık açığa çıkmaktadır. Düzce ilinde özellikle fındık üretimi sonrasında yıllık 94.746 ton fındık zürufu açığa çıkmaktadır. Ancak fındık üreticileri açığa çıkan bu atığı herhangi bir alanda değerlendirememektedirler. DÜTAGAM olarak fındık zürufu ve diğer tarımsal atıkları ekonomiye kazandırılarak katma değeri yüksek ürünlere dönüştürmeyi amaçlamaktayız. Tıbbi ve yenilebilir mantar üretimi de bu konulardan bir tanesidir. Düzce ilinde bayan girişimcilerin mantar yetiştirmeye çok fazla ilgi gösterdiklerini söyleyebiliriz. İhtisas üniversitesi olarak kadınların kendi işlerini kurarak tarımsal atıklardan tıbbi ve yenilebilir mantar yetiştirmelerini teşvik etmek istiyoruz. Böylelikle hem kadınların iş hayatına daha fazla katılarak ek gelir elde etmelerini hem de tarımsal atıkların geriye kazanımını sağlamış olacağımıza inanıyoruz. Bugün bölgemizdeki mantarhane işletmecileri kompost hammaddesini belli bir maliyet ile hazır olarak kompost üreticilerinden temin etmektedirler. Vermiş olduğumuz kompost üretim tekniği destekleri ile üreticiler tarımsal atıklardan kendi kompostlarını kendileri hazırlayabiliyorlar böylelikle de hammadde maliyetlerini düşürmüş oluyorlar. Tıbbi mantarların faydaları her geçen gün daha çok anlaşılmakta ve üretim miktarları da artmaktadır. Uluslararası bilimsel literatürü taradığımızda tıbbi mantarların kanser tedavisinde kullanılmalarının yanısıra şuanda tüm dünyanın mücadele verdiği Covid – 19 hastalığının tedavi edilmesinde olumlu etkilerinin de olduğu ortaya çıkmaktadır^1,2,3. Yalnızca tıbbi mantarları üretmekle kalmayıp yakın zamanda araştırma merkezimiz laboratuvarında üreteceğimiz mantarlardan katma değeri daha yüksek farklı ürünler elde etmeyi de planlıyoruz. Daha önce Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü laboratuvarlarında tıbbi ve yenilebilir mantar üretimini gerçekleştirmiştik, şimdi ise Düzce Üniversitesi Tarımsal Atıkların Endüstriye Geri Kazanımı Uygulama ve Araştırma (DÜTAGAM) merkezi altında daha modern laboratuvarlar kuruyoruz ve yakın zamanda bölge halkının ziyaretlerine de açacağız. Düzenleyeceğimiz mantar yetiştiriciliği kursları ile de gerek Düzce gerekse diğer illerimizden gelen kursiyerlerimize tıbbi ve yenilebilir mantar üretimini anlatacağız.

3-) Tıbbi mantarın yetiştirme koşulları hakkında bilgi verir misiniz? İsteyen herkes tıbbi mantar yetiştirebilir mi?

Öncelikle nasıl ki hayvanların hayvanlar alemi, bitkilerin bitkiler alemi içinde sınıflandırıldığını biliyorsak mantarların da kendi başına mantarlar alemi olduklarını belirtmemiz gerekiyor. Bu nedenle de her bir mantar türünün kendine özgü bir yaşam isteğinin olduğunu belirtelim. Doğada yetişen bazı mantar türlerinin iklim isteklerini kültür ortamında sağladığımız takdirde kompostlama tekniği ile yetiştirebilmekteyiz. Ancak kanlıca, trüf ve kuzugöbeği gibi bazı tıbbi mantar türlerinin doğada diğer bitkilerle mikorizal yani karşılıklı faydaya dayanan simbiyotik ilişkilerinin olmasından dolayı kültür ortamında yetiştirilememektedir. Bu mantar türleri şuan için ancak kendi yaşam alanında yetişebilmektedirler. Kültür ortamında yetişebilen İstiridye, Şitaki ve Reishi gibi mantarlar yılın her mevsimi kültür ortamında yetiştirilebilmektedir. Bunun için de mantar yetiştirmek isteyenlerin bu mantar türlerinin yaşam isteklerini (sıcaklık, nem, oksijen, karbondioksit vb.) ve yetiştirme tekniklerini öğrenmeleri gerekiyor. Biz araştırma merkezi olarak bu mantar türlerinin yetiştirme tekniklerini yakın bir zamanda düzenleyeceğimiz eğitim kursları ile tüm bölge halkına kazandırmış olacağız.  

4-) Üretici çiftçilerimiz için pazara ulaşma koşulları ve ticari kazanç hakkında bilgi verebilir misiniz?

Mantar yetiştirmede ticari kazanç kurulan mantarhanenin yatırım kapasitesi, yetiştirilen mantar türü, kullanılan kompost kalitesi ve pazar büyüklüğü gibi faktörlere göre değişkenlik göstermektedir. Üreticiler yenilebilir mantarların pazara ulaşmasında ve pazarlanmasında herhangi bir problemle karşılaşmamaktadırlar. Fakat tıbbi özellikte olan ve gıda amaçlı kullanılmayan mantarların yalnızca tıbbi özellikleri ile değerlendirildiği için bu mantarları sadece isteyen kişiler almaktadır. Bu nedenle bu noktada pazar sıkıntısı yaşanmaktadır. Ancak tıbbi mantarların pazarı oluşturulduğunda kurutularak yenilebilir mantarlara göre daha yüksek fiyatlardan satılabilmektedir. Bu konuda pazarlamacılardan destek alınabilir.

5-) Hocam son olarak eklemek istediğiniz bir şey varsa, bizimle paylaşabilir misiniz?

Son olarak üreticilere ve mantar üretmek isteyen girişimcilere tavsiyem mantar yetiştirmenin de bir meslek olduğunu ve emek yoğun işler olduğunu bilmelerinde fayda olduğunu düşünüyorum. Mantar yetiştirmenin kısa zamanda zengin olmak değil emek, zaman ve para harcayarak bir gelir kapısı olduğunu hatırlatmak isterim.

¹ Miqdam M. Obaid AL-jumaili, Fahad K. Y. Al-dulaimi, Mohammed A. Ajeel. (2020).The Role of Ganoderma lucidum Uptake on Some Hematological and Immunological Response in Patients with Coronavirus (COVID-19). Sys Rev Pharm 11(8):537-541

² Murphy, E. J., Masterson, C., Rezoagli, E., O’Toole, D., Major, I., Stack, G. D., … Rowan, N. J. (2020). β-Glucan extracts from the same edible shiitake mushroom Lentinus edodes produce differential in-vitro immunomodulatory and pulmonary cytoprotective effects — Implications for coronavirus disease (COVID-19) immunotherapies. Science of The Total Environment, 732, 139330. doi:10.1016/j.scitotenv.2020.139330 

³ Hetland, G., Johnson, E., Bernardshaw, S. V., & Grinde, B. (2020). Can medicinal mushrooms have prophylactic or therapeutic effect against COVID‐19 and its pneumonic superinfection and complicating inflammation? Scandinavian Journal of Immunology. doi:10.1111/sji.12937